Улс төрийн туйлшрал биднийг хаана аваачих вэ?

2025 оны есдүгээр сарын 10-нд АНУ-ын “Turning Point USA” байгууллагыг үндэслэгч, нэрт консерватив идэвхтэн Чарли Кирк Юта Валлигийн их сургуульд олон нийтийн арга хэмжээний үеэр буудуулж нас барсан нь Америкийн нийгэмд улс төрийн харилцаа хэрхэн туйлширч, хуваагдал гүнзгийрснийг харуулсан эмгэнэлт дохио боллоо. Энэ үйл явдал нь улс төрийн хэлэлцүүлгийн эрүүл байдлыг эргэцүүлэн бодох, нийгэм дэх туйлшралын аюулд анхаарах хэрэгтэй болсныг сануулж байна.

Чарли Кирк гэж хэн байсан бэ?

Улс төрийн туйлшрал биднийг хаана аваачих вэ? нийтлэлийн зураг

Чарли Кирк 31 настай улс төрийн идэвхтэн байсан бөгөөд консерватив үзэл бодлоо ил тод илэрхийлж, залуу сонгогчдыг улс төрд татан оролцуулах хүчин чармайлтаараа алдартай байв. Тэрбээр 2012 онд АНУ-ын Turning Point компанийг коллежийн кампусуудад консерватив үнэт зүйлсийг сурталчлах зорилгоор үүсгэн байгуулжээ. Цаг хугацааны явцад Кирк АНУ-ын улс төрд томоохон нөлөө бүхий хүн болсон бөгөөд Ерөнхийлөгч Дональд Трамптай ойр ажиллаж, барууны үзэл санаатай нийцэх бодлогуудыг дэмжиж байв.

2025 оны есдүгээр сарын 10-нд юу болов?

Юта Валлигийн их сургуулийн кампус дахь арга хэмжээний асуулт хариултын үеэр түүнийг буудан хөнөөжээ. Албаныхны мэдээлснээр ойролцоогоор 180 метрийн өндөртэй дээвэр дээрээс буудаж, Киркийн хүзүүнд туссан байна. Эмнэлгийн яаралтай тусламж үзүүлсэн ч тэр өдрийн орой нас баржээ.

Улс төрийн удирдагчдын хариу үйлдэл

Ерөнхийлөгч Дональд Трамп Киркийг “Үнэн ба эрх чөлөөний тэмцэгчийн хувиар баатар болсон” хэмээн тодорхойлж, эрс зүүний үзэлтнүүд улс төрийн хүчирхийллийг өдөөж байна гэж буруутгасан юм. Сенатч Кори Букер, Камала Харрис зэрэг Ардчилсан намын удирдагчид харамсаж байгаагаа илэрхийлж, улс төрийн хүчирхийлэл Америкийн ардчилсан тогтолцоонд байх учиргүй гэдгийг онцлов.

Улс төрийн туйлшралын аюул

Мэргэжилтнүүдийн үзэж байгаагаар Киркийн аллага нь АНУ-д улс төрийн туйлшрал улаан цэгтээ хүрч буйг илтгэж байгаа аж. Улс төрийн шинжлэх ухааны профессор Стивен Вебстер энэ мэт үйл явдлууд нь улс төрийн хүчирхийлэл нэмэгдэж, ардчилсан институцид итгэх итгэлийг улам бууруулж, туйлшралын "харгис эргэлт" (vicious spiral) болж байгааг харуулж байна гэж тэмдэглэв.

Улс төрийн туйлшралыг ойлгох нь

Улс төрийн туйлшрал гэдэг нь улс төрийн намууд болон тэднийг дэмжигчдийн хоорондын үзэл суртлын алслалт улам бүр нэмэгдэж, нийгмийг хуваагдмал байдалд хүргэж байгааг хэлдэг. Энэ үзэгдэл нь хоёр үндсэн хэлбэрээр илэрдэг.

Үзэл суртлын туйлшрал: Намуудын бодлогын сонголтын зөрүү
Аффектив туйлшрал: Эсрэг намын гишүүдийн хоорондын сэтгэлийн дайсагнал, үл итгэлцэл.

Консерватив үзэл баримтлалын нэрт зүтгэлтэн Чарли Киркийн амийг хөнөөсөн нь Америкийн нийгэм дэх улс төрийн туйлшралын нэг илрэл болж буй. Үүнийг дараах байдлаар илэрхийлж болно.

Улс төрийн хүчирхийлэл ихсэх

Улс төрийн туйлшрал ихсэх нь улс төрийн хүчирхийллийн өсөлттэй хамааралтай аж. Карнегийн сангийн онцлон тэмдэглэснээр, сэтгэл хөдлөлийн туйлшрал эрчимжих тусам улс төрийн санал зөрөлдөөнөөс үүдэлтэй хүчирхийллийн үйлдлүүд гарах магадлал нэмэгддэг. АНУ 2025 оны эхний хагаст улс төрийн зорилготой 150 орчим халдлагад өртсөн нь 2024 оны мөн үеийнхээс бараг хоёр дахин их үзүүлэлт. Эдийн засгийн тогтворгүй байдал, арьс өнгөөр ялгаварласан хурцадмал байдал, олон нийтийн мэдээллийн хэрэгслээр ихэвчлэн тархсан улс төрийн илтгэл зэрэг хүчин зүйлүүд нь энэхүү хүчирхийллийн гол хөдөлгөгч хүч юм.

“Цуурайт танхим” ба хэвлэл мэдээллийн нөлөө

Намын хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл, сошиал медиа платформууд олширсон нь цуурайт танхимуудыг бий болгож, хувь хүмүүс өөрсдийн итгэл үнэмшлийг бэхжүүлсэн мэдээлэлд голчлон өртөх боломжийг бий болгожээ. Цуурайт танхим гэдэг нь хэрэв хэн нэгэн зөвхөн консерватив мэдээллийн эх сурвалжийг дагаж, зөвхөн зүүний юм уу, барууны үзэл бодолтой хүмүүстэй харилцдаг бол тэд эсрэг тэсрэг үзэл бодолтой ховор тулгардаг. Цаг хугацаа өнгөрөх тусам тэдний үзэл бодол яг л дахин дахин буцаж ойх цуурай мэт улам бүр туйлшрахыг хэлдэг аж.

Киркийн үхлийн талаарх олон нийтийн хариу үйлдлийг ажиглахад зарим нь түүнийг элэглэн дооглож, зарим нь баатар хэмээн дүрсэлсэн нь партизан шугамын дагуу эрс хуваагдаж байгааг харуулж байна. Принстоны их сургуулиас хийсэн судалгаагаар хэрэглэгчид ихэвчлэн эдгээр цуурайт танхимуудыг өөрсдөө сонгож, эсрэг тэсрэг үзэл бодлоос өөрсдийгөө санамсаргүйгээр тусгаарладаг болохыг тогтоожээ. Энэхүү тусгаарлалт нь улс төрийн бүлэглэлүүдийн хоорондын үл ойлголцол, дайсагналыг улам хурцатгаж, хүчирхийллийн үр дагаварт хүргэж болзошгүй юм.

Ташаа мэдээлэл ба радикализм

Ташаа мэдээлэл олон нийтийн мэдээллийн хэрэгслээр тархах нь хувь хүнийг радикал (хувь хүн эсвэл бүлэг нь нийгэм, улс төр, шашин, үзэл суртал зэрэг салбарт үндсэн, гүнзгий өөрчлөлт хийх шаардлага үүссэн гэж үзэж, улам эрс үзэл баримтлал, арга хэрэгслүүдийг дэмжих процесс) болгоход чухал хүчин зүйл болдог. Киркийн үхлийн тухай мэдээллийг баталгаагүйгээр олон талаас тайлбарлах нь үүний нэг жишээ болж байна. Үзэл суртлын хүчтэй итгэл үнэмшилтэй хүмүүс өөрсдийн үзэл бодолтой нийцсэн эх сурвалжийн мэдээг илүү их хэрэглэдэг бөгөөд энэ нь бодит байдлын талаар буруу ойлголттой болоход хүргэдэг аж. Энэ нь "Бид тэдний эсрэг" гэсэн сэтгэлгээг төлөвшүүлж, улс төрийн хүчирхийллийг илүү хүлээн зөвшөөрч болохуйц болгож чаддаг аж.

Улс төрийн хүчирхийллийн түүхэн нөхцөл байдал

АНУ улс төрийн хүчирхийлэл нь гүн туйлшралын үр дагавар болсон тохиолдлуудын гэрч болсон орон. 2011 онд Конгрессын гишүүн Габриэль Гиффордсыг буудаж хөнөөсөн, 2016 онд Даллас хотод болсон "Black lives matter" эсэргүүцлийн жагсаалын үеэр цагдаагийн ажилтны амийг хөнөөсөн зэрэг үйл явдлууд урьд өмнө болж байв. Эдгээр үйл явдал нь үзэл суртлын хүчтэй хуваагдлаас үүдэлтэй байсан бөгөөд Киркийн аллага ч үүний нэг хэсэг байж болзошгүйг харуулж байна.

Чарли Киркийн эмгэнэлт үхэл нь хүний амь нас түүнчлэн Америкийн нийгэм дэх улс төрийн туйлшрал, хүчирхийллийн эрсдэлийн бодит илрэл боллоо. Эл явдлаас бидэнд өгч буй хамгийн чухал сургамж нь улс төрийн хэлэлцүүлгийг хүндэтгэж, олон талын үзэл бодлыг сонсох мөн мэдээллийн орчныг ухамсартай, эрүүл байдлаар ашиглах хэрэгтэйг сануулж байна. Дэлхий нийтийн мэдээллийн урсгалд хурдан холбогддог бидэнд энэ нь зөвхөн АНУ-ын асуудлаас илүүтэй бидний нийтийн ухамсар, нийгмийн хариуцлагатай холбоотой асуудал гэдгийг онцлон тэмдэглэх нь зүйтэй.