MEF YOUTH 2025: Монгол дунджаас дээгүүр орлоготой оронд багтсан. Гэвч...
Дэлхийн банк 2024 оны санхүүгийн жилд Монгол Улсыг доод дундаас дээгүүр орлоготой орны (upper-middle-income) ангилалд оруулсан. Энэ нь Монголын эдийн засгийн ирээдүйд ямар үүд хаалгыг нээж, ямар хариуцлагыг нэмэх дохио вэ? Хөрөнгө оруулагчдын итгэл үнэмшил өсөж, олон улсын зах зээлд Монголын нэр хүнд ахих уу, эсвэл түр зуурын тоон ахиц төдий зүйл үү?
Биднийг хүлээж буй олон улсын “шалгалтууд”
Б.Билэгт захирлын хэлснээр Монголын санхүүгийн байгууллагуудыг дотоод хууль дүрмээс гадна олон улсын түвшний шалгуурууд хүлээж байна. Хэрэв эдгээрийг даваад гарвал хөрөнгө оруулагчдын итгэл нэмэгдэж, Монголд илүү том хөрөнгө оруулалтын хаалга нээгдэх ажээ.
- Банкны бат бөх байдал (Basel III)
Гадаадын хөрөнгө оруулагчид хамгийн түрүүнд банкнуудын санхүүгийн нөөц, алдагдлыг даах чадамжийг хардаг. Энэ шалгуурыг дэлхий даяар Basel III стандарт гэж нэрлэдэг аж. Өөрөөр хэлбэл, банк өөрийн мөнгөөр эрсдэлээ даахуйц бат бөх байх ёстой гэсэн үг. - Ил тод тайлан гаргах (IFRS ба ISA)
Монголын банкнуудын гаргаж буй санхүүгийн тайланг хөрөнгө оруулагчид ойлгож, итгэхүйц байх ёстой. Үүний тулд олон улсын нийтлэг дүрэм болох IFRS (санхүүгийн тайлан) болон ISA (аудит)-г мөрдөх шаардлагатай. Энэ нь нэг хэлээр ярьж байгаа мэт ойлгомжтой болгодог аж. - Мөнгө угаахтай тэмцэх (AML, Wolfsberg Group)
Банкны системийг мэдээж гэмт хэрэгтнүүд ашиглаж чадахааргүй байлгах хэрэгтэй. Тиймээс олон улсын стандартууд банкнуудад сэжигтэй гүйлгээг таних, мэдээлэх хатуу журам тавьдаг. Энэ нь хөрөнгө оруулагчдад Монголын санхүүгийн орчин цэвэр, аюулгүй гэдгийг харуулах юм. - Байгаль, нийгэм, удирдлагын зарчим (ESG)
Сүүлийн жилүүдэд хөрөнгө оруулагчид зөвхөн ашиг харахаас гадна тухайн төсөл байгаль орчинд ээлтэй юу, нийгэмд эерэг нөлөөтэй юу гэдгийг хардаг болсон. Тиймээс банкнууд төслөө тоон үзүүлэлт дээр нэмээд байгаль хамгаалах, шударга засаглал, нийгмийн хариуцлага талаас нь тайлагнах шаардлагатай. - Эдийн засгийн мэдээллийн ил тод байдал (IMF SDDS)
Улс орон даяар гаргаж буй тоо баримт (жишээлбэл, эдийн засгийн өсөлт, инфляц, өрийн түвшин) нь тогтмол, ил тод, баталгаатай байх ёстой. Ингэж чадвал хөрөнгө оруулагч “Энэ улсын тоо баримтад итгэж болно” гэж харах юм. - Эрсдэлийн мэдээлэл цуглуулах, тайлагнах (BCBS 239)
Томоохон банк гэнэт асуудалд орлоо гэхэд эрсдэлээ хэрхэн удирдаж байгаа талаараа түргэн, нарийн мэдээлэл өгөх чадвартай байх ёстой. Үүнийг хангах стандарт бол BCBS 239 юм.
Тэгэхээр Б.Билэгт захирлын хэлсэнчлэн Монголын санхүүгийн байгууллагуудын өмнө ирээдүйн хөрөнгө оруулалтын шинэ боломжууд нээгдэж байна. Гэхдээ энэ нь тоон үзүүлэлт, дотоод дүрэм журмаар л хэмжигдэх зүйл биш. Өнөөдрийн монгол банкнууд болон хувийн хэвшил дэлхийн тавцанд нэр төртэй тоглогч болохын тулд банкны бат бөх байдал, санхүүгийн ил тод тайлан, аудитын нарийн шалгалт, мөнгө угаахтай тэмцэх эрсдэлийн удирдлага, мэдээллийн ил тод байдлын олон улсын стандартыг мөрдөнө гэдэг жинхэнэ шалгуур ажээ.